عملکرد ضعیف اقتصادهای بزرگ در پیمان پاریس/ راهبرد کشورهای موفق چیست؟

مدار اقتصادی، رضا مجیدزاده: شاخص عملکرد زیست‌محیطی در راستای اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد، میزان پایداری توسعه در جهان را می‌سنجد. این شاخص در آخرین گزارش خود در سال 2020، با تعریف 2 دامنه، 11 زیرشاخص و 32 نماگر، سلامت زیست‌محیطی و سرزندگی زیست‌بوم در 180 کشور دنیا را اندازه‌گیری می‌کند. شاخص عملکرد زیست‌محیطی کشورها را بر حسب عملکرد دولت‌ها و پیامد سیاست‌های زیست‌محیطی‌شان برای سلامت شهروندان، مصرف منابع، آلودگی و نابودی گونه‌های زیستی، رتبه‌بندی می‌کند و راهنمای عملی در اختیار کشورهایی قرار می‌دهد که میل به حرکت به سوی آینده پایدار دارند.

رتبه‌بندی این شاخص نشان می‌دهد که کدام کشور بهتر از دیگران، چالش‌های زیست‌محیطی را مدیریت می‌کند. براساس گزارش‌های این شاخص، کشورهایی که ثروت بیشتری دارند، برای مدیریت مسائل زیست‌محیطی، از توان بیشتری هم برخوردارند. از سوی دیگر، برخی کشورهایی که اقتصاد بزرگی دارند، عملکرد ضعیفی در این رابطه از خود نشان داده و در واقع، کیفیت محیط زیست را فدای رشد اقتصادی کرده‌اند. ردیابی اقدامات آب‌وهوایی نشان می‌دهد که اکثر کشورهای اروپایی از هدف توافق‌نامه پاریس، دور شده‌اند و بیشتر کشورهای اروپایی برای کاهش انتشار کربن، اقدامات کافی را انجام نمی‌دهند. با این وجود، کشورهایی مانند کرواسی، رومانی و یونان بیشترین پیشرفت را نشان داده‌اند. همچنین جدیدترین گزارش دانشگاه ییل از عملکرد زیست‌محیطی کشورها در سال 2022 نشان می‌دهد که از نظر شاخص عملکرد زیست‌محیطی و به خصوص زیرشاخص کیفیت هوا، کشورهای نوردیک یا شمال اروپا، از جمله دانمارک، نروژ و سوئد نیز در زمره بهترین کشورها هستند. البته کشورهای دیگری مانند استرالیا و کانادا نیز در کنار این کشورها قرار دارند.

خطری به وسعت کاهش ۴ درصدی تولید ناخالص‌ داخلی کشورها

مقابله جهانی با تغییرات آب‌وهوایی/ آخرین گام، پیمان پاریس

از میان این کشورها، تجربه دو کشور کرواسی و استرالیا، قابل توجه است:

کرواسی کشوری با نزدیک به 1 درصد جمعیت اتحادیه اروپاست که جایگاه چهارمین کشور اروپا از نظر کمترین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را در اختیار دارد. هرچند که در طی سال‌های 2005 تا 2015، نرخ کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در این کشور، همسان سایر کشورهای عضو اتحادیه اروپا بود اما پس از آن، روندی متفاوت، مشاهده شد. در ابتدای دهه 2020، بخش حمل‌ونقل در کرواسی، بیشترین سهم از انتشار گازهای گلخانه‌ای را داشت. اما بخش صنایع انرژی این کشور، انتشار آلاینده‌ها را 39 درصد کاهش داد و با بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌های تجاری و مسکونی توانست انتشار را تا 25 درصد کاهش دهد. اکنون این کشور مشارکت فعال و جدی در هدف کاهش 55 درصدی در اروپا برای افق 2030 در دستور کار خود قرار داده است. این کشور سطح انرژی‌های تجدیدپذیر را 7 درصد بالاتر از دیگر کشورهای اروپا در نظر گرفته است و از توسعه وسایل نقلیه برقی و خودران، از جمله راهبردهای اصلی این کشور برای مدیریت انتشار آلاینده‌هاست. این هدف با افزایش سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در حمل‌ونقل به 13.2 درصد، دنبال می‌شود. همچنین کرواسی قصد دارد تا سال 2030، با کاشت بیش از یک میلیون اصله درخت اضافی در سال نیز روی انتشار کربن، نقش موثرتری را ایفا کند.  

استرالیا کشوری است که با وجود قرارنداشتن در پروتکل کیوتو، با اهداف آن همراهی کرد و در زمینه عمل به توافق پاریس نیز گام‌های مهمی را برداشته است. این کشور برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی، راهبردهای زیر را دنبال کرده است:

1. ارتقای شبکه برق برای پشتیبانی بیشتر از منابع تجدیدپذیر نیرو؛ از جمله با کاهش قبوض برق در صورت کاربرد انرژی تجدیدپذیر.
2. کاهش قیمت وسایل نقلیه برقی؛ از جمله کمک صندوق کاهش انتشارها (ERF) برای سازمان‌ها و افرادی که برای کاهش انتشارها و ذخیره کربن، اقدامات و فناوری‌های جدیدی را به کار گیرند.  
3. پشتیبانی از صنایع و کسب‌وکارها برای نواوری و پذیرش فناوری‌ها و اقدامات هوشمندتر.
4. تشویق کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان به کاهش انتشار گازهای آلاینده؛ از طریق اعطای گواهی اقدام آب‌وهوایی به کسب‌وکارها در نتیجه کربن‌خنثی‌شدن آنها.  
5. تنظیم مقررات و گزارش‌دهی درباره انتشار گازهای گلخانه‌ای.
6. کمک به بخش زمین و کشاورزی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای.
7. مشارکت با کشورهای همجوار در منطقه ایندو-پاسفیک برای کاهش انتشارها.
8. کمک به برگزاری مذاکرات و جلسات برای انجام تکلیف استرالیا در توافق پاریس.
9. کاهش خطوط مبنا در چارچوب سازوکار پادمانی به صورتی تدریجی و پیش‌بینی‌پذیر در طی زمان.